“ผักตบชวา” เมื่อคุณค่าของวัตถุดิบถูกมองเห็นจากวัชพืชไร้ประโยชน์ก็กลับกลายเป็นผลงานระดับพรีเมี่ยม (Premium) ได้ ดังเส้นทางของวิสาหกิจชุมชนบ้านผักตบชวาไม้ตรา จ.พระนครศรีอยุธยา ที่หยิบเอาต้นทุนในท้องถิ่นอย่างผักตบชวาที่ถูกมองไร้ค่าซ้ำสร้างปัญหา มาแปรเปลี่ยนเป็นผลิตภัณฑ์ที่สร้างทั้งรายได้และความภาคภูมิใจ
จากต้นทุนวัตถุดิบไม่ถึง 1 บาท แต่ต้องใช้ทั้งหัวใจทุ่มเทกับการออกแบบและลงมือ “ถัก สาน ทอ” มาเป็นผลงานที่ไม่หยุดพัฒนาตลอด 25 ปี ส่งผลให้ตุ๊กตาทำมือ “ชุดมวยไทย” ที่ใช้ผักตบชวามารังสรรค์ กลายเป็นผลิตภัณฑ์ที่มีเอกลักษณ์เฉพาะตัวโดดเด่น โดยเฉพาะการประยุกต์เข้ากับเรื่องราว “มวยไทยนายขนมต้ม” และท่าทางมวยไทยโบราณต่าง ๆ
“พิมพ์แก้ว กิติรัตน์ธนโชติ” ประธานกลุ่มวิสาหกิจชุมชนบ้านผักตบชวาไม้ตรา บอกเล่าที่มาวัตถุดิบว่าจะล่องเรือออกไปตัดผักตบชวาในแม่น้ำ โดยเลือกใช้ผักตบชวาอายุประมาณ 8-10 เดือน มีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลาง 1 นิ้ว ความสูง 60- 80 เซนติเมตร
จากทำงานนี้มาต่อเนื่อง 25 ปี ทำให้เรียนรู้ได้ถึงธรรมชาติของสิ่งนั้นว่ามีคุณสมบัติอย่างไรเมื่อเจริญพันธุ์เต็มที่ ซึ่งจะมีทั้งความเหนียว ความนุ่มในตัว
พร้อมย้ำความสำคัญของตัวตนผลิตภัณฑ์ต้องชัดเจน เป็นเรื่องจากใจสู่ใจ คำนี้เดิมทีชาวบ้านเองก็ไม่เข้าใจ ตนจึงเปรียบให้เห็นภาพว่าหากเราอยากกิน อยากได้ของดี สิ่งที่ทำส่งลูกค้าจึงต้องเป็นของดี ขอให้ทำออกมาจากใจ
สำหรับตุ๊กตามวยไทยจากวัตถุดิบผักตบชวา มีการผลักดันให้เป็นที่รู้จักด้วยการนำไปออกงานแสดงสินค้าต่าง ๆ ไปจนถึงการเดินสายประกวด กระทั่งได้รับรางวัล 1 ใน 5 สินค้าที่ได้รับมาตรฐานผลิตภัณฑ์ A-Product Premium ของ ธ.ก.ส. ซึ่งมีเป้าหมายเป็นธนาคารพัฒนาชนบทที่ยั่งยืน โดยเข้าไปให้การสนับสนุนผ่านการยกระดับ “บรรจุภัณฑ์” เพื่อต่อยอดการจำหน่ายทั้งในประเทศและต่างประเทศ
“ส.ต.ต.วัทนธร ฟองอ่อน” ผอ.สำนักงาน ธ.ก.ส. จังหวัดพระนครศรีอยุธยา เปิดเผยว่า ธ.ก.ส. มีเป้าหมายเรื่องการยกระดับเศรษฐกิจฐานรากผ่านการส่งเสริมทั้งเกษตรกร สถาบัน และชุมชน การแปรรูปผักตบชวาเป็นผลิตภัณฑ์มวยไทยถือเป็นอัตลักษณ์ของจังหวัด ยิ่งนำมาผสมผสานกับความเป็นศิลปะจึงกลายเป็นผลงานที่สวยงามมาก ถือเป็นจุดแข็ง
นอกจากนี้ ตัวผลิตภัณฑ์ยังมีเรื่องราวสอดแทรกการรักษ์โลก รักษ์สิ่งแวดล้อม การรีไซเคิล รวมถึง BCG Model (การพัฒนาเศรษฐกิจแบบองค์รวม) ด้วย
สำหรับวิสาหกิจชุมชนบ้านผักตบชวาไม้ตรา เป็นหนึ่งวิสาหกิจที่ใช้สินเชื่อ ธ.ก.ส. สาขาบางไทร โดยก่อนหน้านี้เคยประสบปัญหาวิกฤติโรคโควิด-19 แพร่ระบาด ส่งผลให้ยอดจำหน่ายลดลงมาก กระทั่งสถานการณ์เริ่มคลี่คลายมีการเข้าไปตรวจเยี่ยมสอบถามความต้องการในการพัฒนา ซึ่งทางกลุ่มแจ้งความต้องการยกระดับมูลค่าผลิตภัณฑ์และเพิ่มยอดจำหน่าย
อย่างไรก็ตาม ธ.ก.ส. เองมองเห็นความโดดเด่นในตัวผลิตภัณฑ์ที่มีเอกลักษณ์ไม่เหมือนใคร ที่สำคัญยังเป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม จึงให้การสนับสนุนเป็นกิจกรรมทางเศรษฐกิจชุมชนในเวลาต่อมาและนำไปสู่การส่งเสริมกระทั่งได้รับมาตรฐาน A-Product และ รางวัล A-Product Premium
ความสำเร็จด้านรายได้อาจเป็นหนึ่งส่วนสำคัญ แต่มากไปกว่านั้นคือ การมีภูมิปัญญาคงไว้สืบทอดต่อกันในท้องถิ่น เป็นอัตลักษณ์ที่ยากจะเลียนแบบ เพราะทุกขั้นตอนผ่านความใส่ใจจากผู้ทำและความตั้งใจยกระดับความเป็นอยู่อย่างยั่งยืนของผู้ให้การสนับสนุน