นักวิจัย/เจ้าของนวัตกรรม/เจ้าของข้อมูล :
มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้าธนบุรี (มจธ.)
ผศ. ดร.อาลักษณ์ ทิพยรัตน์
ผศ. ดร.จักรภพ วงศ์วิวัฒน์
ดร.ภัทรินทร์ สุพานิชวาทิน
และ นายธนบดี มีลาภ
ที่มา ข้อมูลเบื้องต้น :
น้ำมันหอมระเหยจากไม้ดอกและสมุนไพรบางชนิด เป็นสารสกัดมูลค่าสูงที่กำลังเป็นที่นิยมในตลาดโลก ด้วยคุณสมบัติอันหลากหลายที่สามารถนำไปใช้ประโยชน์ทั้งในด้านสุขภาพ ความงาม และเวชภัณฑ์ ซึ่งข้อมูลจาก imarcgroup.com พบว่าในปี 2566 ตลาดน้ำมันหอมระเหยทั่วโลกมีมูลค่าสูงถึง 12.2 พันล้านดอลลาร์สหรัฐ และมีแนวโน้มจะเติบโตอย่างต่อเนื่องแตะ 24.5 พันล้านดอลลาร์สหรัฐภายในปี 2575 เช่นเดียวกับตลาดน้ำมันหอมระเหยในประเทศไทยในปี 2565 ตลาดน้ำมันหอมระเหยเติบโตและมีมูลค่ากว่า 3,000 ล้านบาท (ข้อมูลจาก positioningmag.com) ด้วยโอกาสในการแข่งขันในตลาดโลกผนวกกับจุดแข็งของประเทศไทยที่มีทรัพยากรทางธรรมชาติที่อุดมสมบูรณ์ มีความหลากหลายด้านพันธุ์พืชทั้งไม้ดอกและสมุนไพรมากกว่า 20,000 ชนิด ถือเป็นแหล่งวัตถุดิบชั้นดีสำหรับการสกัดน้ำมันหอมระเหย ที่ผ่านมาประเทศไทยได้นำเข้าเครื่องสกัดสารมูลค่าสูงอย่างกลุ่มเทอร์ปีนและน้ำมันหอมระเหยจากต่างประเทศมาโดยตลอด ซึ่งมีราคาสูงในระดับหลายสิบล้านบาท ทั้งยังไม่มีการถ่ายทอดองค์ความรู้ให้กับผู้ประกอบการไทย ดังนั้น การที่สามารถคิดค้นและผลิตเครื่องสกัดเทอร์ปีนและน้ำมันหอมระเหยแบบเคลื่อนที่ได้ด้วยตัวเอง นอกจากจะประหยัดงบประมาณในการนำเข้าแล้ว ยังสามารถถ่ายทอดองค์ความรู้จากงานวิจัยทั้งหมด ประกอบด้วยการผลิตเครื่อง การออกแบบกระบวนการผลิต การเลือกตัวทำละลายหรือการหาวิธีการที่เหมาะสมในการสกัดพืชหรือสมุนไพรแต่ละชนิด รวมถึงวิธีการซ่อมบำรุงให้กับบุคลากรไทยได้ ซึ่งเป็นการพัฒนากำลังคนในประเทศให้มีความสามารถมากขึ้น รวมถึงยังสามารถส่งต่อองค์ความรู้ที่ค้นพบให้กับผู้ผลิตในอุตสาหกรรมน้ำมันหอมระเหยของประเทศได้อีกด้วย จึงเป็นการยกระดับอุตสาหกรรมทั้งระบบ เพื่อให้ประเทศไทยพร้อมคว้าโอกาสทองในตลาดสารสกัดมูลค่าสูงในระดับโลกได้
ความสำคัญของปัญหา :
จากเดิมที่ต้องใช้เวลาในการส่งดอกไม้หรือสมุนไพรไปทำการสกัดน้ำมันหอมระเหยที่โรงงาน และไม่สามารถเคลื่อนย้ายเครื่องไปสกัดน้ำมันหอมระเหยไปที่แปลงปลูกไม้ดอกหรือสมุนไพรของเกษตรกรได้ ซึ่งดอกไม้หรือสมุนไพรจะมีความสดใหม่ของวัตถุดิบที่ตัดแล้วต้องนำเข้าสกัดทันที เครื่องสกัดน้ำมันหอมระเหยนี้เป็นระบบโมบายด์ (Mobile) จะสามารถเคลื่อนย้ายเครื่องไปสกัดน้ำมันหอมระเหยได้ ทำให้ได้รับสารสกัดที่มีคุณภาพและปริมาณที่สูงกว่าวิธีการเดิม ทั้งยังสามารถช่วยแก้ปัญหาให้กับไม้ดอกในช่วงล้นตลาดในพื้นที่นั้นๆ รวมถึงการสามารถลดคาร์บอนฟุตพรินท์ที่เกิดจากการขนส่งดอกสดได้อีกด้วย
จุดเด่นนวัตกรรม :
จากการทดสอบการสกัดกระท่อม (Mitragyna Speciosa Korth) เพื่อสกัดสาร “Mitragynine” ที่มีฤทธิ์ในการแก้ปวดคล้ายกับมอร์ฟีน ซึ่งเป็นสารสำคัญที่มีมูลค่าสูงถึง 5 ล้านบาทต่อกิโลกรัม ด้วยเครื่องสกัดเทอร์ปีนและน้ำมันหอมระเหยแบบเคลื่อนที่ พบว่าสามารถสกัดสาร Mitragynine ได้ในปริมาณที่มากกว่าวิธีการสกัดแบบเดิมหลายเท่าตัว โดยปกติแล้วการสกัดสารจากกระท่อม ต้องนำใบกระท่อมมาผ่านการอบแห้งที่อุณหภูมิ 80 องศาเซลเซียส จนได้เป็นผงกระท่อมแห้งแล้วจึงนำไปสกัด ซึ่งสามารถสกัดสารออกมาได้ประมาณ 1-2% แต่เมื่อนำมาสกัดด้วยเครื่องสกัดเทอร์ปีนและน้ำมันหอมระเหยแบบเคลื่อนที่ สามารถสกัดจากใบกระท่อมสดได้เลย และได้ปริมาณสารสกัด Mitragynine มากถึง 43% ในระยะเวลาเพียง 10 ชั่วโมง นอกจากปริมาณที่ได้มากขึ้นแล้ว วิธีการสกัดรูปแบบนี้ยังสามารถคงสภาพสารที่มีสรรพคุณทางยาตัวอื่น ๆ อย่างสารประกอบกลุ่มอัลคาลอยด์ (Alkaloids) และสารประกอบกลุ่มฟลาโวนอยด์ (Flavonoids) ไว้ได้ในระดับความเข้มข้นที่มากกว่าวิธีการสกัดปกติ”
เครื่องสกัดเทอร์ปีนและน้ำมันหอมระเหยแบบเคลื่อนที่ สามารถเคลื่อนย้ายเครื่องไปสกัดน้ำมันหอมระเหยได้ที่แปลงปลูกไม้ดอกหรือสมุนไพรของเกษตรกรได้โดยตรง เป็นวิธีการการสกัดน้ำมันหอมระเหยรูปแบบใหม่ที่เป็นระบบปิด (Close Loop System) โดยใช้ก๊าซเป็นตัวทำละลาย (Solvent) ทำให้เกิดการควบแน่นเป็นของเหลว เป็นการสกัดในอุณหภูมิต่ำ -20 องศาเซลเซียส ซึ่งตัวทำละลายที่ใช้สามารถนำกลับมาใช้ใหม่หมุนเวียนในระบบปิดได้อย่างต่อเนื่อง วิธีนี้ทำให้ได้สารสกัดและสาระสำคัญมูลค่าสูงในปริมาณที่มาก มีความบริสุทธิ์สูง ใช้เวลาในการสกัดน้อยลง และสามารถรักษาคุณภาพของสารสกัดไว้ได้มากขึ้น ซึ่งสามารถแก้ไขข้อจำกัดของการสกัดน้ำมันหอมละเหยวิธีเดิมอย่างการสกัดวิธีสกัดแบบการกลั่นไอน้ำ (Steam Distillation) หรือ วิธีสกัดด้วยตัวทำละลายอินทรีย์ (Solvent Extraction) ได้
ข้อมูลเพิ่มเติมสอบถามที่ :
มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้าธนบุรี (มจธ.)
ผศ. ดร.อาลักษณ์ ทิพยรัตน์
ผศ. ดร.จักรภพ วงศ์วิวัฒน์
ดร.ภัทรินทร์ สุพานิชวาทิน และ นายธนบดี มีลาภ
ที่อยู่ 126 ถนนประชาอุทิศ แขวงบางมด เขตทุ่งครุ กรุงเทพฯ 10140
โทรศัพท์ 0-2470-8000 โทรสาร 0-2427-8412