นักวิจัย/เจ้าของนวัตกรรม/เจ้าของข้อมูล :
สำนักงานพัฒนาการวิจัยการเกษตรกร (องค์การมหาชน) หรือ สวก.
มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์
กรมประมง
ที่มา ข้อมูลเบื้องต้น : “หอยแครง” เป็นสัตว์น้ำเศรษฐกิจที่สำคัญของประเทศไทยมาเป็นระยะเวลายาวนานไม่ต่ำกว่า 100 ปี ซึ่งเป็นเมนูคู่ร้านอาหารทะเลของประเทศไทยมาหลายยุคหลายสมัย มีรสชาติดี ราคาสูง เป็นที่นิยมบริโภคทั่วไป
ความสำคัญของปัญหา : ย้อนกลับไป 20 ปี พบว่าประเทศไทยเคยมีผลผลิตหอยแครงสูงสุดถึง 82,000 ตัน และลดจำนวนลงไปเรื่อยๆ จนในปี 2565 จากสถิติ กรมประมงพบว่า มีจำนวนฟาร์มเลี้ยงหอยแครงทั้งประเทศ 1,666 ฟาร์ม รวมเนื้อที่ 56,402 ไร่ ผลผลิตหอยแครงทั้งประเทศอยู่ที่ประมาณ 32,600 ตัน และการที่หอยแครงมีผลผลิตลดลง เช่นนี้ มีปัจจัยหลายด้านไม่ว่าเป็นเรื่องของมลภาวะที่เกิดขึ้นกับชายฝั่งทะเลของอ่าวไทย ปัญหาการเพิ่มขึ้นของอุณหภูมิและการเปลี่ยนแปลงองค์ประกอบของหน้าดิน การไหลลงของน้ำจืดในบริเวณแม่น้ำแม่กลองในปี 2554 ส่งผลให้หอยแครงในบริเวณนั้นตายลงเป็นจำนวนมากและต้องใช้ระยะเวลาหลายปีในการฟื้นฟู อีกทั้งการเลี้ยงหอยแครงยังประสบปัญหาเรื่องลูกพันธุ์ที่จะนำมาใช้ ในปัจจุบันต้องใช้ลูกพันธุ์ต่างถิ่นที่มาจากนอกพื้นที่ โดยการเลี้ยงซึ่งมีอัตรารอดต่ำเนื่องจากมีการเปลี่ยนแปลงสภาพแวดล้อมที่อยู่อาศัยของลูกหอยประกอบกับการขนส่งเป็นระยะทางไกล ส่งผลให้เกษตรกรขาดทุนและขาดความยั่งยืนในการเลี้ยงหอยแครง
จุดเด่นนวัตกรรม :
สวก. ได้สนับสนุนทุนวิจัยให้แก่มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์และกรมประมง เพื่อดำเนินโครงการการพัฒนาการเพาะพันธุ์และอนุบาลหอยแครง โดยร่วมกับฟาร์มเพาะเลี้ยงของเกษตรกร ซึ่งได้ศึกษากระบวนการผลิตลูกพันธุ์หอยแครงเบื้องต้นในฟาร์มเพาะเลี้ยงของเกษตรกร โดยมุ่งเน้นการนำเทคโนโลยีมาช่วยบรรเทาปัญหาความเดือดร้อนให้แก่เกษตรกร ตั้งเป้าหมายพัฒนาเทคนิคการเพาะพันธุ์และอนุบาลลูกหอย ตั้งแต่การรวบรวมพันธุ์หอยแครงมากระตุ้นให้ปล่อยเซลล์สืบพันธุ์ โดยวิธีผสมเทียม (Artificial Breeding) การเพาะเลี้ยงแพลงก์ตอนพืชเพื่อใช้เป็นอาหารลูกหอยระยะว่ายน้ำและระยะลงเกาะช่วงแรก มีการจำลองบ่ออนุบาลแบบบ่อผ้าใบที่รองพื้นด้วยโคลนที่ผ่านการฆ่าเชื้อเพื่อป้องกันศัตรูผู้ล่าของลูกหอยระยะวัยเกล็ด ทำการอนุบาลจนลูกหอยเปรียบเทียบความหนาแน่นต่างๆ 3 ระดับ จนลูกหอยมีขนาด 2-3 มิลลิเมตร จึงเริ่มสูบน้ำทะเลผ่านการกรองให้ลูกหอยได้รับอาหารเสริม อนุบาลลูกหอยจนมีขนาด 5 มิลลิเมตร ซึ่งเป็นขนาดที่มีอัตราการรอดสูงสามารถนำไปเลี้ยงต่อให้เป็นหอยแครงขนาดใหญ่ จึงสิ้นสุดการศึกษาทดลองและตรวจสอบอัตรารอดหรือผลผลิตลูกหอยแครง ทั้งนี้ จะใช้พ่อแม่พันธุ์ในพื้นที่ ต.คลองโคน และลูกหอยที่ได้จากโครงการวิจัยฯ นี้ นำไปทดลองเลี้ยงในบ่อดินกึ่งปิดของเกษตรกรและตรวจสอบการเจริญเติบโต ซึ่งจะสามารถลดต้นทุนในการผลิตและเพิ่มอัตรารอดตายจากการขนส่งลำเลียงลูกหอยให้เกษตรกร นอกจากนี้ ในอนาคตอาจสามารถพัฒนาการอนุบาลลูกหอยในบ่อดินขนาดใหญ่ที่มีการเตรียมอาหารธรรมชาติและกำจัดศัตรูบางส่วนออกไปจนเป็นการผลิตลูกพันธุ์หอยแครงในบ่อเชิงพาณิชย์ได้ต่อไปได้
ข้อมูลเพิ่มเติมสอบถามที่ :
สำนักงานพัฒนาการวิจัยการเกษตรกร (องค์การมหาชน) หรือ สวก.
มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์
กรมประมง