ท้องถิ่นสามารถพัฒนาคุณภาพชีวิตและสิ่งแวดล้อมในแบบที่เป็นตัวเองได้ “บ้านหลุมมะขาม” หมู่ 8 ต.หนองไม้แก่น อ.แปลงยาว จ.ฉะเชิงเทรา เป็นหนึ่งในตัวอย่างความเปลี่ยนแปลง ซึ่งผ่านการสนับสนุนที่เหมาะสม
จากเดิมเป็นชุมชนเกษตรเพื่ออุตสาหกรรม มีการปลูกอ้อย ปลูกมันสำปะหลัง ส่งผลให้ดินในพื้นที่เสื่อมสภาพเร็ว และถูกชะล้างไหลลง “ห้วยหลุมมะขาม” แหล่งน้ำชุมชนจนตื้นเขิน ไม่สามารถกักเก็บน้ำไว้ใช้ได้ตลอดปี สร้างผลกระทบหนักกับอาชีพเกษตรกรรม
จากสถานการณ์นี้เอง กลายเป็นจุดเริ่มต้นให้หันมาสนใจ “วนเกษตร” หรือ การเกษตรผสมผสาน เน้นพึ่งพาตัวเองเป็นหลัก โดยในปี 2544 ธนาคารเพื่อการเกษตรและสหกรณ์การเกษตร (ธ.ก.ส.) เข้าไปมีส่วนร่วมฟื้นฟูการประกอบอาชีพ ด้วยการสนับสนุนให้ปรับการผลิตสู่ “ทางเลือก” อื่นในรูปแบบที่ให้ผลตอบแทนสูงกว่า ผ่านการอบรม 5 ฐาน ได้แก่ ข้าว อาหาร ยารักษาโรค ของใช้ ปุ๋ย และดิน
ผลลัพธ์ คือ คนในชุมชนตอบรับ และตระหนักถึงการพึ่งพาตัวเองจากการ “ทำเอง ใช้เอง กินเอง” นอกเหนือจากคุณภาพและความปลอดภัย ยังลดค่าใช้จ่าย และต่อยอดไปสร้างรายได้ให้ครอบครัว
ปัจจุบันบ้านหลุมมะขามมีสมาชิกที่ประสบความสำเร็จ และถ่ายทอดองค์ความรู้ไปยังคนอื่นๆในชุมชน จนหลายคนเปลี่ยนแนวคิดมาทำกินในที่ดินตัวเอง ยึดหลักเศรษฐกิจพอเพียง
ด้วยลักษณะเฉพาะของวนเกษตรที่มีทั้งการปลูกพืชแซมในพื้นที่ป่าธรรมชาติ นำสัตว์ไปเลี้ยงในป่า และเก็บเกี่ยวผลผลิตจากป่ามาใช้ประโยชน์ ทำให้พบว่าต้นไม้ต่างๆ สามารถนำมาทำอาหาร ยา ไปจนถึงเครื่องใช้ไม้สอย ซึ่งในชุมชนมีการต่อยอดผลิตภัณฑ์สมุนไพรที่ใช้เองในครัวเรือนไปขายเพิ่มรายได้
อีกด้านบ้านหลุมมะขามยังเป็นกลุ่มธนาคารต้นไม้ที่ ธ.ก.ส. ส่งเสริมและสนับสนุนการปลูกไม้มีค่าทั้งด้านเศรษฐกิจ สังคม และสิ่งแวดล้อม เกิดรายได้ที่มั่นคงยั่งยืน ทั้งยังช่วยลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจก และคาร์บอนไดออกไซด์ ลดภาวะโลกร้อนและการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ
ทั้งนี้ บ้านหลุมมะขามได้รับการถ่ายทอดองค์ความรู้ต่าง ๆ ผ่านหลายกิจกรรมการเรียนรู้ของ ธ.ก.ส. รวมถึงโครงการสนับสนุนกิจกรรมลดก๊าซเรือนกระจก LESS (Low Emission Support Scheme: LESS) ซึ่งมีธนาคารต้นไม้ในสังกัด อ.แปลงยาว 4 ชุมชน ที่ได้รับใบประกาศเกียรติคุณ โครงการสนับสนุนกิจกรรมลดก๊าซเรือนกระจก จากองค์การบริหารจัดการก๊าซเรือนกระจก (องค์การมหาชน) โดย ธ.ก.ส. ได้สนับสนุนทุนแก่ชุมชน ตันคาร์บอนละ 100 บาท ไม่เกิน 50,000 บาทต่อชุมชน
เฉพาะปีบัญชี 2563 มอบให้ ธนาคารต้นไม้บ้านหลุมมะขาม ซึ่งได้รับการประเมินการกักเก็บก๊าซเรือนกระจกได้ 476.745 ตันคาร์บอนไดออกไซด์เทียบเท่า ต่อมาปีบัญชี 2566มีธนาคารต้นไม้ในสังกัดสาขาแปลงยาวอีก 3 ชุมชน ทยอยตามมา ได้แก่
ธนาคารต้นไม้บ้านวังเย็น ทำได้ 401.222 ตันคาร์บอนไดออกไซด์เทียบเท่า ธนาคารต้นไม้บ้านเกาะบรเพชร ทำได้ 458.307 ตันคาร์บอนไดออกไซด์เทียบเท่า และธนาคารต้นไม้บ้านแปลงนกเป้า ทำได้ 918.083 ตันคาร์บอนไดออกไซด์เทียบเท่า
จนถึงปัจจุบันในพื้นที่จ.ฉะเชิงเทรา มีธนาคารต้นไม้ถึง 9 ชุมชน สนใจขึ้นทะเบียนโครงการก๊าซเรือนกระจกภาคสมัครใจ หรือ T-VER โดยอยู่ใน อ.แปลงยาว 6 ชุมชน ประกอบด้วย
- ธนาคารต้นไม้บ้านหลุมมะขาม 2. ธนาคารต้นไม้บ้านเกาะบรเพชร 3. ธนาคารต้นไม้บ้านแปลงนกเป้า 4. ธนาคารต้นไม้บ้านวังเย็น 5. ธนาคารต้นไม้บ้านหนองไม้แก่น 6. ธนาคารต้นไม้บ้านวังกะจะ
อีก 3 ชุมชนใน 3 อำเภอ ประกอบด้วย1. ธนาคารต้นไม้บ้านห้วยหิน ของ อ.สนามชัยเขต 2. ธนาคารต้นไม้บ้านวังหิน ของอ.ท่าตะเกียบ และ 3. ธนาคารต้นไม้บ้านอ่างเตย ของ อ.ท่าตะเกียบ
รวมทั้งสิ้น 9 ชุมชน นับสมาชิกได้ทั้งสิ้น 61 คน บนที่ดินรวม 81 แปลง แบ่งเป็น ที่ ส.ป.ก. 30 แปลง และโฉนด 51 แปลง รวมขนาดพื้นที่ 1,226 ไร่ 2 งาน 75 ตารางวา จำนวนต้นไม้ที่เข้าร่วมโครงการมี 32,155 ต้น คิดเป็นปริมาณ 305.47 ตันคาร์บอนต่อปี
ล่าสุดโครงการอยู่ระหว่างขั้นตอนยื่นเอกสาร เพื่อขึ้นทะเบียน T-VER กับองค์การบริหารก๊าซเรือนกระจก ภายใต้การสนับสนุนอย่างเต็มที่ของ ธ.ก.ส. ในการดูแลสมาชิกธนาคารต้นไม้ให้เติบโตอย่างเข้มแข็ง เพื่อเป็นประโยชน์กับสิ่งแวดล้อมของโลก